Psychologia Człowieka, psychologia rodziny, związków, rozwojowa, zaburzony obraz siebie, lęk przed porzuceniem, samouszkodzenia, samookaleczania

Janusz Reykowski określił trzy fazy stresu psychologicznego, biorąc pod uwagę stopień jego natężenia. W pierwszej z nich, zwanej fazą mobilizacji, następuje aktywizacja procesów psychologicznych, np. sprawniej przebiegają procesy spostrzegania i myślenia, reakcje są szybsze i bardziej intensywne, zachowanie zmienia się adekwatnie do sytuacji. Koncentrując się na zadaniach człowiek próbuje zwalczyć stres, który w tej fazie nie osiąga jeszcze zbyt dużego nasilenia. W drugiej fazie, fazie rozstrojenia, na skutek przedłużającego się stresu i wzrostu jego natężenia następuje obniżenie poziomu czynności psychicznych, trudno jest skupić uwagę, myśleć logicznie, przewidywać skutki własnego działania. Często pojawia się zahamowanie i schematyzm w działaniu, niekiedy bezradność. Przeżywane emocje wymykają się spod kontroli i człowiek przejawia wyraźne oznaki strachu i gniewu. W trzeciej fazie, fazie destrukcji, żadna czynność nie jest wykonana poprawnie, człowiek staje się niezdolny do adekwatnej oceny sytuacji, często gwałtownie obniża się poziom jego motywacji do działania i radzenia sobie z sytuacją, co może prowadzić do rezygnacji z dalszego działania ( mówi się wtedy, że człowiek „poddaje się” , „załamuje” ). W tej fazie ujawniają się niekiedy zachowania takie jak gwałtowne poszukiwanie pomocy, płacz, ucieczka albo agresja skierowana przeciwko innym ludziom lub przedmiotom, albo też przeciwko sobie. Stres psychologiczny powodować może różne jakościowo zmiany np. fizjologiczne, zmiany w procesach psychicznych (świadomości ) np. strach, poczucie zagrożenia oraz zmiany w zachowaniu się.
Wcześniejsze ( starsze ) koncepcje stresu psychologicznego, których przegląd zawiera opublikowana w 1966 roku praca J. Reykowskiego, ujmowały to zjawisko w sposób bardzo zróżnicowany. Stres – w znaczeniu psychologicznym – uznawano za „sprawiające przykrość reakcje u osoby znajdującej się w określonej sytuacji”. Określano go ogólnie jako „stan wewnętrzny człowieka powstający na skutek działania rozmaitych czynników zewnętrznych takich jak zaburzenie wewnętrznej równowagi fizjologicznej, bolesne bodźce, presja czasu, bodźce zakłócające działanie np. hałas, konflikty z ludźmi, zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa itp. stwierdzano ponadto, że „stres psychologiczny to takie zmiany w otoczeniu, które u większości osób powodują wysokie napięcie ( pobudzenie ) emocjonalne, które zakłóca normalny sposób reagowania np. powstają lęk lub gniew, które powodują, że człowiek wycofuje się z jakiejś sytuacji lub atakuje innych chociaż zazwyczaj tego nie czyni”. Warto zauważyć, że w tym ostatnim ujęciu stres to nie zmiany wewnętrzne a zespół czynników zewnętrznych zakłócających normalne funkcjonowanie człowieka. W ten sposób rozumie się stres psychologiczny jako układ warunków ( bodźców ) zewnętrznych, które niekorzystnie wpływają na procesy psychiczne i fizjologiczne organizmu oraz prowadzą do zmian w zachowaniu się ( dezorganizując je często i obniżając sprawność działania ).